Projenin Amacı

Tarihsel süreçte tüm İslâm coğrafyasında hemen her yüzyılda binlerce örneğini gördüğümüz geometrik desenler konusundaki çalışmalar yapılmakla birlikte tasarımların strüktürü üzerine yapılan çalışmalar azdır. Dünya üzerinde sınırlı sayıdaki çözümleme çalışmaları konusunda son birkaç yıla kadar ne yazık ki Türk dünyası aktif bir rol üstlenmemiştir.

Tarih boyunca tüm Türk-İslâm coğrafyalarında yer alan eserlerde yoğun bir biçimde gördüğümüz geometrik desenlerin analiz çalışmaları şöyle dursun fotoğraflar üzerinden dahi bütüncül bir yaklaşımla envanter çalışması yapılmamıştır. Araştırmalar Türklerin yaşadığı coğrafyalarda İslâm öncesi ve sonrası süreçlerde sistematik bir biçimde uygulanmış geometrik desenlerin adeta sanatının kimliği olduğunu ortaya koymaktadır. Bu hâkim uygulama ile konu hakkında yapılan araştırmalar birbiriyle tezat oluşturmaktadır. 

Meselenin doğru anlaşılmamış olması ve çalışmaların azlığı nedeniyle bilim ayağı güçlü olan bu sahanın sanat ve zanaata yansımasında da sıkıntılar olmaktadır. Akademinin geleneğe ait geometrik desenler konusunu ele alış metodundaki yaklaşımlar da şu ana kadar sıkıntılı olmuştur. Ne yazık ki bilimsel çalışmalar da zanaatçılara yol açıcı bir role sahip değildir. 

Son yıllarda bilgisayar teknolojilerinin artması nedeniyle dijital çizim kolaylaşmıştır. Fotoğraf üzerinden dijital çizim yaklaşımını akademik çalışmalarda da görmekteyiz. Bu durum geometrik bir alt yapı anlayışından uzak ele alınan desen çiziminde doğal olarak ciddi hatalar oluşturacaktır. Oysa geometrik desenler yapısındaki geometri nedeniyle bu ismi almıştır. Bu geometrinin gelenekteki esası ise cetvel-pergel konstrüksiyonur. 

Uygulamalı bilimlerin her alanında eser vermiş ve trigonometrinin babası olarak bilinen Ebü’l-Vefâ el-Bûzcânî (ö. 388/998), uygulamalı geometri alanında da zanaatkârlar için bir kitap kaleme almıştır. “Kitâbün fîmâ Yahtâcü İleyhi’s-Sânî min A’mâli’l- Hendese” (Zanaatkârın İhtiyacı olan Geometrik Konstrüksiyonlar Hakkında Kitap) adlı eserinin onuncu bâbında zanaatkârların kullanıma en çok ihtiyaç duydukları dairenin bölünmesi ve bazı karşılaşılan meselelerden bahsedileceğine işaret ederek örneklendirmiştir. Devamında bahsedilen bu işlerle alakalı kurallar koyacağını ve bunu zanaatkârların bu kurallara dönmeleri için yaptığını belirtmiştir.

Kendisi, kitapta bunun nedenini şöyle açıklar: 
“Zira genelde bu işlemlerde zanaatkârların yapmış oldukları şeyler kuralsız olduğu için yapılan işlerde hatalar vardır. Bunun için bu bâbda açıklayacağımız gibi bu işlerde yöntem gerektiği gibi yapılırsa Allah’ın izniyle bu mesele kolaylaşır.”

Projede tam olarak çıkış noktamız bu olup sahanın uzmanları ile  mimar ve zanaatkârların buluşması sağlanacaktır. 
Alana dair yukarıda belirttiğimiz önemli sıkıntılardan hareketle yola çıktığımız bu projede özellikle kültürel mirasımızın korunmasına ve gelecek nesillere aktarılmasında büyük rol üstlenen üretici firmalarımıza yönelik eğitim programı düzenlenmesi hedeflenmektedir.

Tarih boyunca ortaya konulan geometrik desenlerin kompleksleşmesi bilimin zamanla gelişimi ile paraleldir. Yani geometride yapılan açılımlar bir şekilde sanata ve zanaata yansımıştır. 

Uzun yıllardır Osmanlı Devleti’ne başkentlik yapmış İstanbul’da “Zanaat Ekseninde Osmanlı Eserlerinde Geometrik Desenler” başlığı ile gerçekleşecek olan Geometri ve Sanat Çalıştayının ilk adımında  ilk gğn çalıştay konferansları sonraki iki günde de yoğunlaştırılmış atölye çalışmaları olacaktır. Osmanlı mimarisinde ağırlıklı bir yere sahip özellikle ahşap ve taş malzemenin kullanılmasıyla vücut bulmuş geometrik desenlere dikkat çekilecektir. Bunun tarihteki öncülerinin mimar-mühendisler olduğu düşünülürse İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesinde bu programın yapılması anlamlıdır. Projede şehrin mimarisine geometrik desenleri üzerinden büyük farkındalık oluşturulacaktır. Desenlerin rastgele dizilimlerle değil arkalarında ciddi bir geometrik strüktür yattığına dair farkındalık bilim tarihine de katılımcıları yönlendirecek, böylelikle İslâm medeniyetine bir de geometrik desenler perspektifinden bakılacaktır. Bu desenlerin doğru bir geometrik strüktürle inşasına dair mimar ve zanaatkârlara bir alt yapı kazandırılmaya çalışılacaktır.

Böylelikle geçmişin geleceğe aktarılmasında önemli bir yerde duran firmaların, mimar ve zanaatkârlarımızın aslında aktardıkları şeyin bilimsel bir veri olduğu ve dolayısıyla bir medeniyet bilinci olduğu sorumluluğu kazandırılmaya çalışılacaktır. Bilim ve sanatın kesişiminde olan bu muazzam alan geçmişte çok şey söyledi ve gelecekte de gerek geleneği olan yapılarda gerekse modern yapılarda söylemeye devam edecektir.

Bu çalıştay buna katkı sunacak büyük bir adım olup şu ana kadar Dünyada bu yönüyle yapılmış ilk çalıştaydır.